Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling van gebouw tot gebied

Natuurinclusieve gebiedsontwikkeling geeft de natuur de ruimte en maakt gebruik van natuurlijke bouwmaterialen. Dit geeft mogelijkheden om de biodiversiteit te vergroten en helpt tegen gevolgen van klimaatverandering. De grote bijdrage van verstedelijking aan de afname van biodiversiteit, de uitstoot van broeikassen en impact op klimaatverandering wordt met natuurinclusieve gebiedsontwikkeling aangepakt. Er ontbreekt echter nog veel kennis in het biobased en ecologisch bouwen. In het SIA-project Natuurinclusieve Gebiedsontwikkeling werkten onderzoekers en studenten van vier hogescholen samen met de beroepspraktijk om deze kennis te vergroten. 

SIA-project natuurinclusieve gebiedsontwikkeling 

Tijdens het SIA-project onderzochten vier hogescholen - Aeres Hogeschool, Avans Hogeschool, Hogeschool van Amsterdam en Hogeschool Van Hall Larenstein - samen met praktijkpartners op gebouw-, straat- en gebiedsniveau manieren om de transitie naar natuurinclusieve gebiedsontwikkeling te versnellen. Elke schaal beschreef een eigen thema van gebiedsontwikkeling.  

1. Gebouwniveau: Bij Spoorzone Waarder lag de focus op het gebruik van biobased bouwmaterialen.
2. Straatniveau: In het Knowledge Mile Park in Amsterdam was er aandacht voor natuurlijke vergroening en verduurzaming.
3. Gebiedsniveau: In Almere op de Oostkavels richtten de hogescholen zich op governance-aspecten van natuurinclusieve gebiedsontwikkeling.

In de recentelijk gepubliceerde whitepaper zijn de belangrijkste bevindingen en lessen van het project neergezet en hieronder lichten we een selectie uit. 

Gebouwen met biobased materialen

Op gebouwniveau werkten de studenten aan de casus Spoorzone Waarder. Opdrachtgever ProRail wil de onderstations natuurinclusief maken door biobased façades aan te brengen. De voorgevels werden gemaakt van biocomposiet en ontworpen als schuilplaats voor dieren. Een belangrijke les uit deze casus was dat het vergroten van biodiversiteit op gebouwniveau hand in hand moet gaan met het ecosysteem van de omgeving en de soorten die erin leven.  

Vergroening en verduurzaming op straatniveau

De casus een schaal hoger richtte zich op het straatniveau. Hiervoor werd het programma “Knowledge Mile Park" (KMP) geselecteerd. In dit programma wordt aan de drukste verkeersader van Amsterdam vegetatie toegevoegd in de vorm van kleinschalige plantsoenen, groenstroken, bomen, geveltuinen, groene gevels en daken, etc. In het SIA-project onderzochten de studenten de effecten van deze vergroeningsmaatregelen op ecologie, gedrag en beleving van mensen. Een van de bevindingen was dat het rendement van meer groen groter werd wanneer rekening werd gehouden met de behoeften van de doelsoorten. Dit werd bereikt door beperkingen op het gebied van de vier V's (voedsel, voortplanting, veiligheid en verplaatsing) op te heffen. 

Natuurinclusiviteit in het centrum door gebiedsontwikkeling

In de derde casus focuste het project zich op gebiedsniveau en de governance-aspecten van gebiedsontwikkeling. Dit werd onderzocht in de Oostkavels, een reeks parkeervelden in Almere. De gemeente vroeg zich af hoe verdichting door woningbouw gebruikt kan worden om het centrum natuurinclusiever te maken. De studenten onderzochten het ecologisch netwerk van Almere op stedelijk niveau en werkten het op lokaal niveau verder uit met veldwerk. Een waardevolle les uit het project was dat je natuurkennis en draagvlak kan vergroten door natuur te gebruiken als onderlegger en beleefbaar te maken in gebiedsontwikkeling.

Samenwerking

Door deelonderzoeken en samenwerking tussen de drie casussen gaf het project een unieke kijk op natuurversterking door de niveaus heen, iets wat van grote toegevoegde waarde was. Het onderzoek liet bijvoorbeeld zien dat verschillende schalen vaak gescheiden ambities hebben, maar dat het veel voordelen kan opleveren als het integraal wordt aangepakt.  

Alle belangrijke lessen en meer gedetailleerde informatie over het SIA-project zijn te vinden in de whitepaper. Daarnaast zijn Aeres en HvA bezig met het bundelen van de governance-aspecten van natuurinclusieve gebiedsontwikkeling in een boek. Vanaf november is het boek hier beschikbaar.  

In samenwerking met Regieorgaan SIA en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit