De omgeving heeft veel invloed op de gezondheid. In de Gids Gezonde Leefomgeving ontdekt u hoe u kunt (samen)werken aan een gezonde leefomgeving. De gids is er voor iedereen die aan de slag wil met het gezonder maken van de leefomgeving. De Omgevingswet biedt hiervoor veel kansen.

In januari 2015 startte het Nationaal Kennisen Innovatieprogramma Water en Klimaat (NKWK). “Met het NKWK bundelen het bedrijfsleven, kennisinstellingen, en overheden hun krachten om kennis, inzichten en toepassingen te ontwikkelen waarmee we de Nederlandse delta – maar ook delta’s elders in de wereld – klimaatbestendig en waterrobuust kunnen maken en houden”. In het verslag van de startconferentie staat de opzet van het programma omschreven. NKWK werkt volgens het principe van netwerkprogrammering, wat betekent dat in het programma actief wordt gezocht naar vragen vanuit het werkveld. De vragen worden gebundeld en gekoppeld aan leveranciers van antwoorden (kennisinstellingen en bedrijfsleven), met bijbehorende budgetten en menskracht. Hier komen onderzoeks- en innovatielijnen uit voort, die leiden tot antwoorden waar de praktijk mee uit de voeten kan. Het gaat om zowel fundamenteel onderzoek als om toegepast onderzoek en om pilots in de praktijk.

We moeten in gesprek gaan over de beleidsinstrumenten die we willen inzetten voor een klimaatbestendig Nederland, zoals differentiatie van de rioolheffing. Want werken aan klimaatadaptatie vraagt om een voortdurende afweging tussen duurzaamheids-, rechtvaardigheids- en institutionele argumenten.

Een plant op je bureau is gezond, zeggen ze. Het groen zou wonderen doen voor het binnenklimaat en de werklust. Bewijzen zijn er echter nog nauwelijks. Een proef op kantoren en in zorginstellingen moet nu uitsluitsel geven.

Deze vraag stond centraal toen Otto van den Berg van de afdeling Civiele Werken en Verkeer van De BUCH-gemeenten (Bergen, Uitgeest, Castricum en Heiloo) de masterclass ging inrichten voor zijn collega’s over de Klimaatbestendige Stedelijke Omgeving. Vitale Groene Stad sprak met hem over de opzet van de masterclass, de aandachtspunten, de leermomenten en het vervolg. Deze problematiek speelt overigens niet alleen in de stedelijke omgeving, maar ook in kleinere gemeenten en dorpen.

Enschede ligt aan alle kanten ingeklemd in groene gebieden, die steeds meer nodig zijn om overtollig water af te voeren. Als een van de koplopers op het gebied van klimaatadaptatie zet de gemeente vol in op een creatieve waterhuishouding, herstel van de stadsbeken, vergroening en ‘nul op de meter’.

Veel gemeenten roepen subsidies in het leven om groene daken te stimuleren. Ze bevorderen namelijk de biodiversiteit, vangen water op, houden het dak koel en leveren een bijdrage aan de luchtkwaliteit. Maar waar geld is, komen cowboys en ligt een slechte uitvoering op de loer. Vitale Groene Stad spreekt met wethouder gemeente Amstelveen Peter Bot over het belang van subsidies en met Peter Koop, van adviesbureau Enk Groen & Golf over het aanleggen van een goed groen dak.

De klimaatverandering en de daaruit voortvloeiende extreme wateroverlast en hittestress hebben bij de overheid de volle aandacht. Door de klimaatverandering is er immers meer kans op overstromingen, wateroverlast bij extreme piekbuien en langdurige droogte en hogere temperaturen in het stedelijk gebied, met alle nadelige gevolgen voor mens en economie van dien. Daarom maakt de overheid plannen in het Deltaprogramma. Daarin werken gemeenten, waterschappen, provincies en rijk samen.

Wie in Gorinchem in zijn tuin een boom wil kappen, kan sinds een jaar of zes gewoon zijn gang gaan. Het gemeentebestuur wil niet teveel ingrijpen in wat mensen met hun eigen tuin doen. Toch is de historische vestingstad aan de Boven-Merwede één van de groenste stedelijke gebieden van Nederland. Stad en Groen deed een rondje Gorinchem met GroenLinks-wethouder Arjen Rijsdijk van Ruimte en Duurzaamheid.

Ruik, zie, voel en hoor groen aan de rand van Amsterdam. Met al je zintuigen de weldadige pracht en kracht beleven van bloemen en planten in zes biotopen. Dit is GreenNest Experience & Hotel, het icoonproject voor groen geluk.

Natuur is goed voor de mens. De buitenlucht, het bewegen en de inspiratie geven gezonde energie. Natuur kan mensen langer fit en gezond houden, en kan ook zieke mensen eerder laten herstellen. Natuur kan bijdragen aan waarden zoals inspiratie, rust, weerbaarheid en persoonlijke groei. Onderzoeken tonen de heilzame werking van natuur aan. Daarmee ligt een potentieel van mogelijkheden in het verschiet.

De komende twee jaar moeten alle gemeenten in Nederland een klimaat-stresstest doen, als afgesproken eerste ambitie van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie. Bodem speelt een cruciale rol in het klimaatbestendig maken van de stad, zegt Tommy Bolleboom, vanuit Bodem+ kennispartner voor gemeenten, waterschappen, provincies en Rijk zelf als het gaat om klimaatadaptatie. ‘De stresstest is bedoeld als aanjager voor een landdekkende aanpak.’

Onderzoek wijst uit dat een groene omgeving een positieve invloed heeft op de gezondheid en het mentale welzijn van de mens. Het stimuleert mensen om meer te bewegen, wat in de maatschappij van tegenwoordig van groot belang is. Het stimuleren van menselijke activiteit kan gecombineerd worden met een ander probleem: de afname van biodiversiteit in Nederland. Almere is een snelgroeiende stad, waarbij de biodiversiteit en de natuurbeleving van mensen niet vergeten mag worden. Door Almere van meer groen te voorzien kan er rekening gehouden worden met een aantrekkelijke en biodiverse omgeving, zodat mens en natuur hiervan profiteren. In dit onderzoek gaat het om het verhogen van de biodiversiteit en de natuurbeleving langs de fietsroute Rondje Weerwater.

Lector Dinand Ekkel van lectoraat groene en vitale stad, aan het woord over het nieuwe Schoolgebouw van Aeres dat natuurinclusief gebouwd wordt op het nieuwe Floriade terrein in Almere.

Wereldwijd wordt er gesproken over klimaatveranderingen en de gevolgen daarvan. Elk land heeft er op zijn eigen manier mee te maken en zoekt er geschikte oplossingen voor. Droogte, wateroverlast, hittestress zijn een aantal onderdelen waar we mee te maken hebben. Vooral in stedelijk gebied is er vraag naar een oplossing of een bijdrage aan een oplossing. Zo ook in Amsterdam, er zijn verschillende initiatieven zoals Amsterdam Rainproof en de waterparagraaf. Die zijn er om met de stakeholders te werken aan een oplossing voor een toekomstbestendige stad. Er zijn al veel oplossing bekend en in gebruik zoals bijvoorbeeld de Smart Flow Control, om het water op basis van weerdata vast te houden of te lozen. Nu is het de vraag wat/of er ‘nog’ meer met het regenwater gedaan kan worden. De hoofdvraag van dit onderzoek is: Welke mogelijkheden zijn er om regenwater beter te gebruiken in de gebouwen met groenwanden? Om antwoord te kunnen geven op deze vraag is er onderzoek gedaan naar de huidige stand van de technologie en naar de reden dat het regenwater nog niet optimaal benut wordt. Daarvoor zijn er ook verschillende interviews gehouden. Daaruit blijkt dat er vaak een financiële reden is om te investeren, andere redenen kunnen zijn vanuit duurzaamheidsambitie(intrinsieke motivatie) of door wet- en regelgeving. Uit het onderzoek kwam naar voren dat het regenwater van zich zelf van goede kwaliteit is. Er is overal wel sprake van atmosferische depositie, en vervuiling door oppervlakte afspoeling. Deze vervuiling moet in kaart gebracht worden en gemonitord doormiddel van bemonstering van het regenwater. Daarnaast moet de groeiplaats/medium bemonsterd worden, vervolgens kan op basis van deze informatie een bemestings- en groeiplan gemaakt worden. De belangrijkste waardes die gemonitord moeten worden zijn de PH en EC waarde. Er is voldoende leiding water beschikbaar van goede kwaliteit. Daarom wordt geadviseerd het regenwater optimaal te benutten voor het groen(evaporeren) en de natuur(infiltratie). Om het regenwater optimaal te kunnen benutten dient er voldoende opslagcapaciteit te zijn, om de piekbuien op te vangen. Dit zou wellicht gerealiseerd kunnen worden door in een gebouw tussen elke verdiepingsvloer een laag water van bijvoorbeeld 10 cm water op te slaan. Deze oplossingen worden al gebruikt in de tuinbouw sector. Hiervoor zou meer onderzoek gedaan moeten worden naar de mogelijkheden.

Het vergroenen van gebouwen is niet geheel nieuw, maar wel is er de laatste jaren een groeiende interesse zichtbaar voor het vergroenen van gebouwen. Deze interesse wordt enerzijds gevoed door de urgentie van het vinden van oplossingen voor ontstane klimaatproblemen. Anderzijds is er sprake van een groeiend stimuleringsbeleid vanuit de (lokale) overheid en het bedrijfsleven, door middel van het verstrekken van subsidies en de brede implementatie van de Sustainable Development Goals. De hoofdvraag van dit onderzoek luidt: ‘Wat zijn de kosten en opbrengsten van het groene gebouw?’. Het onderzoek brengt globaal in beeld hoe de kosten en de opbrengsten van het toepassen van groene daken op gebouwen zich met elkaar verhouden. Het vergroenen van gebouwen is vaak maatwerk, waarbij diverse factoren invloed hebben op de kosten en opbrengsten. De voornaamste factoren daarvoor zijn het type gebouw waarop groen wordt toegepast en de locatie van dat gebouw. Daarnaast heeft het verstrekken van subsidies en kortingen een grote invloed op de TCO (Total Cost of Ownership) van het groen dat op gebouwen wordt toegepast.

Het openbaar groen is een belangrijk onderdeel in de steden en dorpen. Iedereen die dit afstudeerwerkstuk leest, neemt hier bewust of onbewust deel aan. Het beheren van dit gezamenlijke groen blijkt echter steeds moeilijker te worden. Bestaande, maar ook nieuwe planten en bomen sterven steeds sneller af. De huidige klimaatverandering speelt hier een grote rol in. De doelstelling van dit onderzoek is oplossingsrichtingen geven om het openbaar groen beter in te richten naar aanleiding van de vele plant- en boomsterfte. Hieruit is de hoofdvraag geformuleerd: Hoe kan het openbaar groen zo ingericht worden, dat de sterfte van beplanting en bomen minimaal is?

Groen in en rondom scholen, kinderdagverblijven en op campussen is goed voor de leefomgeving binnen en buiten de onderwijsinstelling. Het heeft een positief effect op de gezondheid en het algehele welbevinden van leerlingen, studenten en personeelsleden. Het verbetert ook het concentratievermogen en de prestaties van leerlingen evenals het sociale klimaat. Dit dossier biedt meer inzicht in de voordelen van groen in relatie tot leren en welbevinden, inclusief verwijzingen naar de wetenschappelijke onderbouwing. Afsluitend vindt u enige tips die helpen om groen succesvol en volwaardig toe te passen.